AMAT: Diktatorların odla oynaması həm özlərini, həm də milləti yandırır

Diktatorların odla oynaması həm özlərini, həm də milləti yandırır

Babək Azəri hüquqçu

Belə deyirlər, qədim zamanlarda bəzi şahlar heç kim onları tanımasın deyə, küçə - bazar adamlarının paltarın geyinib, bir neçə günlük millətin içinə gedərdilər. Bu işdə məqsəd ondan ibarət idi ki, onların sosial, iqtisadi durumun və hökümranlara münasibətini öyrənsinlər. Bu davranış şahlara yardım edirdi ki, ictimaiyyətin gerçəkliklərindən düzgün təsəvvürləri olsun. Hal - hazırda əlaqə texnikası çox inkişaf tapıb. Bunu nəzərə alsaq, belə nəticə çıxarmaq olar ki, dünyanın diktator hakimləri ictimaiyyətin gerçəkləri ilə tanış olmaq üçün yetər ancaq əlaqə texnikasından faydalansınlar. Amma dünyanın müxtəlif yerlərində diktator hakimlərin bioqrafiyasın araşdıranda belə nəticə almaq olur ki, onlar həqiqi dünyada yox, əslində xəyal dünyasında yaşayırlar. Onlarla yaxından əlaqədə olan adamlar, onlara büt kimi pərəstiş edirlər və hər şeyi qaydasında olduğunu göstərmək üçün hakim diktatorlara cəhət verilmiş informasiya çatdırırlar. Əgər bir tənqidi fikir və ya bir etiraz hərəkatı həyata keçə, onu düşmənin sui - qəsd planı kimi təqdim edirlər. Təcrübələr nişan verir ki, uzun zaman bir belə vəziyyətdə olan hakim diktatorların həqiqi dünyadan əlaqələri kəsilib, əslində xəyal aləmində yaşayırlar. Nəhayət ki, hətta özləri də özlərin istisnayi şəxs kimi görürlər. Misal üçün, Səttam Hüseynin məhkəməsində hakim ona xəbərdarlıq edir ki, ancaq özünü müdafiə etsin. Amma, o, axmaqcasına cavab verir: "Səttam Hüseyn o qədər böyükdür ki, Səttam Hüseyni Səttam Hüseynin özü də müdafiə edə bilməz!" Və ya digər bir misalda, İranın son şahı Məhəmmədrza Pəhləvi özünün insandan üstün olduğuna inanırdı. O, İtaliyalı jurnalist Oriyana Falaçıya verdiyi müsahibədə iddia edir ki, ölkənin idarəsi üçün qeyb aləmindən ona məsləhət verirlər. Hətta İranda inqilab olandan sonra, o, məcbur oldu İranı tərk edib, xaricə qaça. Amma bunlara baxmayaraq, o, uzun zaman yaşadığı xəyal dünyasından ayrılmaq istəmirdi. O, bir müsahibəsində belə deyir: "Mən hələ də ümid edirəm ki, İranda baş verən hadisələr bir pis yuxudur və mən tezliklə bu yuxudan ayılacam." İranda baş verən hadisələr pis yuxu deyil, əslində şaha qarşı həyata keçirilən acı həqiqət idi. Nəhayət, o, məcbur oldu bu acı həqiqəti qəbul edib və onun dərdi ilə yaşaya. Məhəmmədrza Pəhləvi xərçəng xəstəliyinə tutulmuşdu, amma bəzi həkimlərin verdiyi məlumata görə, onda olan ruh düşkünlüyü onun ölümünü tezləşdirmişdi. Bundan da əlavə, onun qızı Leyla Pəhləvi 31 yaşında Londonun bir hotelində ruh düşkünlüyü nəticəsində intihar edib, həyatına son qoymuşdu. Qərb mediyasının verdiyi məlumata görə, şahın anası ABŞ - ın Nyu - York şəhərində kimsəsiz, yiyəsiz ölüb, onun dəfni üçün heç kim qabağa düşməmişdi. Elə bu səbəbə görə, şəhərin meri tərəfindən sahibsiz ölü kimi Hartaylənd qəbirstanlığında quyulanmışdır. Şah İranı tərk edəndə hətta atasının uzun müddət torpaq altında qalmış mumyalanmış cəsədin də özü ilə Misirə aparıb basdırmışdı. Çünki inqilab zamanı bəzi ruhanilər onun məzarını ümumi tualetə çevirəcəklərini söyləyirdilər. Inqilab qalib gələləndən sonra Ayətullah Xalxali Rza şahın məqbərəsin ümumi tualetə çevirmişdi. ( Kiş - kişlər olsun, lətifəsi bizdən uzaq! )

İranda inqilab qalib gələndən sonra, çoxları belə fikirdə idilər ki, Məhəmmədrza Pəhləvi xarici ölkələrdə də apardığı pul vasitəsi ilə ömrünün qalanını da şah kimi yaşayacaq. Amma həyat göstərdi ki, o və onun ailəsinin çox acınacaqlı taleyləri oldu. Buna bir sıra ümumi səbəblər var. Bu ümumi səbəblər bais olurlar ölkədən qovulmuş diktator hakimlər xaricdə acı yaşayışları ola.

1.Diktator hakimlərin əlləri hakimiyyətdən kəsiləndən sonra, onlara yaxın olan adamların əksəriyyəti dəyişilib, ona dəstək əvəzi, hətta onu günahkar da çıxarırlar. Çünki onlar heçbir məfkurəyə inanmırlar və əqidə sahibi deyillər. Onlar üçün əsas şəxsi mənfətlərini qorumaqdır. Hakim diktatorun əli qüdrətdən kəsiləndən sonra onu müdafiə etmək onların mənfətləri ilə kəskin təzadlı olur. Bu davranış hakim diktatora keçmişdən pərəstiş edən adamların tərəfindən hakim diktatora çox psixoloji zərbə sayılır.

2.Uzun zaman hakimiyyətdə olan diktatorlar ölkənin milli sərvətlərin talayıb və onu xarici ölkələrə, xüsusən Qərb ölkələrinə köçürürlər. Amma bu iş bu formada deyil ki, öz adlarına bir hesab nömrəsi açıb, pulu ora köçürələr. Bu işi gizli saxlamaq üçün müxtəlif adlarla ticarətin müxtəlif sahələrində pul yatırdırlar və onu da gizli saxlayırlar. Ölkədən qovulandan sonra iddia edirlər ki, milli sərvətdən heç bir şey xaricə çıxartmayıblar. Elə bu səbəb olur ticarət sahəsində onların yerləşdirdikləri pulların çoxu Qərb ölkələrində yeyilir və hakim diktatorlar bununla bağlı heç bir açıqlama verə bilmirlər. Hakimin yenə də xaricə köçən mal - dövlətinin bir böyük hissəsi də mənsub olduğu ölkəsinin şikayəti nəticəsində bu varlıq öz ölkəsinə qaytarılır. Sonda yenə diktator hakim bundan bəhrələnə bilmir. Üst - üstə həyat nişan verir ki, xaricə qovulan diktatorlar oğurladığı pulların çox az bir hissəsindən faydalana bilirlər.

3.Diktator hakimlərə qarşı həyat təhlükəsi bais olur onlar ünvanların gizli saxlayalar və daim polis nəzarəti altında olalar. Elə bu səbəbə görə, onlar vasitəsiz ticarət sahəsində fəal ola bilmirlər. Çox vaxt da məcbur olurlar pulları vasitə ilə işlədələr. O da öz yerində n çox xavtlar onların mal - dövləti heyif olur.

Əlbəttə, xaricə qovulmuş hakim diktatorlara həyatlarının təhlükəsizliyi çox əhəmiyyət daşıyır. Öz həyatların qorumaq üçün hətta ailə üzvləri dünyanın müxtəlif ölkələrinə səpələnirlər və bir adi ailə kimi bir şəhərdə yaşayıb, bir - birləri ilə gəl - ged edə bilmirlər. Misal üçün, Məhəmmədrza Pəhləvi xaricə qaçandan sonra onun ailəsi və qohum - əqrəbəsi dünyanın müxtəlif ölkələrinə dağıldılar, hətta öləndə də müxtəlif ölkələrdə quyulanırlar. Məsələn, şah ölüb Misirdə quyulandı, anası Amerikada və qızı İngiltərə intihar edib, Fransada basdırılıb.

4.Diktatorlar ölkədən sürgün olunandan sonra ölkə daxilində mühakimə olunub, uzun zaman həbsə, ya hətta edama məhkum olunurlar. Rəsmi halda beynalxalq polisə onların cinayətkar olduqları vurğulanır və onları cəzalandırmaq üçün öz ölkəsinə təhvil verilməsi tələb olunur. Bu da bais olur dünyanın çox ölkəsi siyasi və iqtisadi maraqları nəzərə alıb, diktatorlara öz ölkələrində məskunlaşmağa izin verməyələr. Elə bu hesabla qaçqın diktatorların yaşayacağı ölkəni seçməkdə əlləri açıq deyil. Hətta əksər hallarda özləri istəmədən müəyyən bir ölkədə yaşamağa məcbur olurlar. Misal üçün, Etopiyanın keçmiş diktatoru Mengistu Haile Mariam ölkəsini tərk edəndən sonra, ancaq Zimvabedə ona yaşamaq mümükün oldu. 2007 - ci ildə, o, özü hazır olmadan Etopiyada mühakimə olunub və ömrüboyu həbsə məhkum olundu. Amma 2008 - ci ildə bu hökm məhkəmə tərəfindən edam cəzasına çevrildi. Bildiyimiz kimi Zimvabede Rabert Muqabe hakimdir, amma milli demokrat qüvvələrin rəhbəri xatırladıb ki, Mengistu Haile Mariamın burada yaşamağından razı deyil və əgər onlar hakimiyyətə gəlsələr, Etopiyanın sabiq diktatoru gərək ki, Zimvabeni tərk etsin. Bu söz o mənadadır ki, o, öz ölkəsinə təhvil veriləcək və edam olunacaq. Yuxarıda qeyd etdiyim səbəblərə görə, qaçqın diktatorlar oğurladığı pullardan istədikləri kimi faydalana bilmirlər. Azərbaycanlılar arasında bir məşhur söz var, deyərlər: "Qızıldan teştin olsun, amma onun içinə qan qusdun, bu qızılın nə faydası?" Diktatorlar öz davranışları ilə millətin qəzəbinə düçar olub, özlərinin və ailələrinin acı taleyinə bais olurlar. Amma faciə heç də bununla sona çatmır, onların uzun zaman hökm sürdüyü yerlərdə bir növ milli ruh düşkünlüyü yaranır. Tamam təcrübələr nişan verir ki, bir məmləkətdə ki uzun müddət nifrət və intiqam siyasətin əsil canı olanda, belə təhlükə var siyasətdə milli deproşiona, yəni milli kədərə səbəb ola. İnsan öz qabiliyyətinə fərd kimi və birlikdə millətin qabiliyyətinə şübhələnə. Bu halın ifadəsi milli deproşion adlanır və özünü ən çox bu fikirlərdə göstərir : " Bizim ləyaqətimiz elə bu hakimiyyətdir", "Bizim əlimizdən bundan artıq gəlməz", "Biz heç zaman azadlıq üzü görməyəcəyik" və s. Və bəzən də onu öz gücünə inandırmağa çalışanda, bundan artığına layiq olduğunu deyəndə və ona çata biləcəyini söyləyəndə sənə sual verir: "Bizi Avropa ilə bir edirsən ? " Bu yerdə bu cümlənin işlənməsinə mən heç də təccüb etmirəm. Çünki millət içindən qırılıb.

İndi Afrikanın bəzi ölkələrində uzun müddət siyasəti intiqamla, nifrətlə təcrübə edən və uzun müddət vətəndaş savaşına şahid olan millət, milli depreoşondan çıxa bilmir və hətta bəzi bu ölkələrdə deproşion səbəb olub mədəni ictimaiyyətin çağdaş nişanələri bu ictimaiyyətdə məhv ola və onun mədəni strukturunu dağıdıb XV əsrin normaları ilə feodalalizm qayda - qanunu ilə idarə oluna.

Gəlin, tarixdən dərs alaq. Unutmayaq ki, tarix təkcə fakt deyil, həm də dərsdir!