ARİF KESKİN
Her düşünce sistem çox ferqli ve çeşidli fikri unsurlardan yaranmaqtadir. Bu fikri unsurlar, düşünce sistemi içerisinde bir biri ile elagede olsalar da düşünce sistemi içerisinde önem itibari ile ferqlenirler.Düşünce sistemini yaradan fikri unsurları önem itibari ile uç (3) yere ayrılırlar.
Düşünce sistemini yardan fikri unsurlar :
1- Esasi ve temel fikri unsurlar ,
2- Yan fikri unsurlar,
3- Artiq Unsurlar kataqorisi şeklinde özlerini göstermektedirler.
Her düşünce sistemini analiz ettiğimizde önemli olan esasi ve temel fikri unsurları orgenmekdir. Bir düşünce sisteminin temel ve esasi fikri unsurlarını bilmeden onu analiz etmek mümkün değil. Bir düşünce sisteminin temel ve esasi fikri unsurlarını orgenmeden onun yan fikri unsurlarını orgenmek heç fayda vermez. Çünkü yan firi unsurlar esasi ve temel fikri unsurlar üstünde( üzerinde) me’na ve anlam kesb edir.
Misal vermek gerekirse:
- Komünizmi tehlil etiyimiz zaman onun esasi fikri unsurlarını tehlil edirik. ( Sinif-Sinfi Mübareze....)
- İslamı tehlil etiyimiz zaman onun esasi ve temel fikri unsurlarını tehlil edirik ( Tohid-Axiret.....)
- Liberalizmi tehlil etiyimiz zaman onun esasi ve temel fikri unsurlarını tehlil edirik ( Ferd-Azadliq-Serbest Ekonomi -)
Bu düşünce sistemlerinin temel ve esai fikri unsurlarını orgenmeden bu düşünce sistemlerini tehlil etmek mümkün olmaz...
Güney Azerbaycan milli hereketine bu zaviyeden baxmaq lazımdır. Güney Azerbaycan milli hereketindeki “ temel ve esasi fikri unsurlar” , “yan fikri unsurlar” ve “ artiq fikri unusurlari” bir birinde ayırd etmemiz lazımdır.
Güney Azerbaycan milli hereketine bu zaviyeden baxarsaq
-Güney Azerbaycan milli hereketrinin temel ve esasi fikri unsurları “ Türk” , “ Azerbaycan” , “ Fars” ve “ İran” fikri unsurları teşkil etmektedir
-Güney Azerbaycan milli hereketrinin yan fikri unsurları “ demokrasi” , “ İslam” , “ Komünizm” ve “ Liberalizm” unsurlarıdır.
Misal vermek gerekirse :
Bugün Güney Azerbayacn milli hereketinde demokrasi bütün qüvvelerin qebul ettiyi bir fikri unsurdur. Vahid Azerbaycan düşüncesine sahib olan da demokrasiyi qebul edir İran içinde milli meseleni hell etmeye çalışanlar da . Ebülfez Elçi Bey belke Azerbaycan tarixinin en böyük demokrat insani. Bugün İran içinde Güney Azerbaycan milli meselesini hell etmek isteyen gruplar özlerini demokratik qüvve ve Güney Azerbaycan meselesini İran dışında hell etmek isteyenleri geyre demokratik olaraq adlandırmaları elmi anlamda yanlış ve sefsetedir. Demokratik olmaq başqa ve İran topraq bütünlüğünü qebul etmek başqa .Bunlar iki ferqli olqudur...
Güney Azerbaycandaki siyasi düşünce ferqliliyini demokrasi, liberalizm ve kominizim kimin yan fikri unsurlar acıqlaya bilmez...Güney Azerbaycanın siyasi ferqliliyini analiz etmek için esasi ve temel fikri unsurları tehlil etmek gerekir. Güney Azerbaycan milli hereketrinin temel ve esasi fikri unsurları “ Türk” , “ Azerbaycan” , “ Fars” ve “ İran” fikri unsurları teşkil etmektedir. Güney Azerbaycan milli hereketinde düşünce ferqlilikleri bu temel ve esasi fikri unsurlara olan ferqli münasebetten ortaya cixmaqtadir.
Türk , Fars, İran ve Azerbaycan fikri unsurlarının birleşmelerinden çeşitli siyasi axım ferqliliyi ortaya cixmaqtadir. Bugün Güney Azerbaycan daki
-Türk Merkezlilik ,Türk Merkezli İranlılıq,
-Fars Merkezlilik, Fras Merkezli İranlılıq,
-İran Merkezlilik,
-Azerbaycan ( Güney Azerbaycan) Merkezlilik ve Güney Azerbaycan Merkezli Azerbaycanlılıq kimin siyasi axım ferqliliyi Türk , Fars, İran ve Azerbaycan fikri unsurlarının birleşmelerinden ortaya çixmaqtadir. Bu birleşmenin esasinda kimlik tanımlammasi durmaqtadir.
Güney Azerbaycan milli hereketindeki siyasi ferqliliyin temelinde kimlik tanımlama ferqliliyi durmaqtadir. Ferqli kimlik tanımlaması ( terif edilmesi) özünü Türk Merkezlilik, Fars Merkezlilik , İran Merkezlilik ve Azerbaycan ( Güney Azerbaycan) Merkezlilik şeklinde göstermektedir. Siyasi düşünce ferqliliyimiz kimlik tanımlama ferqliliyimizden ortaya çixmaqtadir.
_ Biz özümüzü İranlı mı yoxsa Azerbaycanlı mı tanımlayariq?
-Azerbaycan ,İran’in bir parçası midir? Basgqa bir sözle Azerbaycan kimliyi İran kimliyi içerisinde bir alt kimlikmidir?
-İran bir ust –kimlikmidir?
- Azerbaycan kimliyi alt kimlik olaraq İran kimlinin bir parçasimidir?
- Azerbaycan kimliyi İran kimliyinden ferqli bir kimlikmidir?
- Azerbaycan kimliyini özünü İran kimliyi içerisinde qoruya bilirmi?
Güney Azerbaycan milli hereketinde düşünce ferqliliyinin esasinda kimlik tanımlamasi durmaqtadir.
Güney Azerbaycan Milli hereketindeki siyasi düşünce ferqliliyinin temelinde ferqli kimlik tanımlaması ( terif edilmesi) durmaqtadir.Fedralist olmaq,istiqlalçi olmaq kimin siyasi düşünceler milli meselenin helli modelleridir. Milli meselenin helli( çözüm) modelleri kimlik tanımlamasından sonra ortaya çixmaqtadirlar. Meselenin hell ( çözüm) modelleri kimlik tanımlamaları esasında formalaşır.
ozunu Azerbaycanli kimliyi ile tanımlayan, bu kimliyi İran kimliyinin alt kimliyi kimin qebul etmeyen bir insan " İranda federalizmi milli meselenin helli (çözümü)" modeli kimin qebul etmez.Çünkü İranda federalizmi qebul etmeyin anlamı " İran kimliyini üst kimlik ve Azerbaycan kimliyini alt kimlik " olaraq qebul etmek demekdir. Bu misalin terside olar. "İran kimliyini üst kimlik ve Azerbaycan kimliyini alt kimlik " olaraq qebul eden insan istiqlal mefkuresini qebul etmez. Çünkü istiqlala mefkuresi öz içinde Azerbayan kimliyini müsteqqil kimlik olaraq qebul etmektedir.
“ İran Azerbaycani” kimliyi altında özünü tanımlayan bir insan ile “ Azerbaycan-Türk” adi altında özünü tanımlayan insanin siyasi hadislere ve milli meselenin helli ( çözümü) yolundaki münasebetleri çox ferqli olacaqdir.
Kimlik tanımlamasının ferqliliyin milli meselenin helli (çozumu) mevzusunda ferqli mövgi ve tutumları yaradir.Kimlik ferqliliyide İran, Fars, Türk ve Azerbaycan fikri unsurları esasında biçimlenmektedir. Bu fikri unsurların birleşiminden “ men kimem?” , “ Biz kimik?” suvali ortaya çixir. “ Men kimem?” , “ Biz kimik?” suvalına cevab bizim siyasi yolumuzu da gösterir.
Bu zaviyeden yola çixdiqimizda Güney Azerbaycan milli hereketinin temelinde bir kimlik mübarezesi durmaqtadir. Kimlik meselesi bizim milli hereketin en önemli meselesidir. Güney Azerbaycan milli hereketindeki milli meselenin çözüm (helli) modelleri kimlik problemini ne qeder yaxşı ve doğru bir şekilde hell edebilecekleri zerfiyetleri ( kapasiteleri) ile ölçülür.
Özünü İran Azerbaycanlısı olaraq tanımlayan bir insanin milli meselenin çözüm modelleri “ İranı qoruyacaq” bir çerçeve içerisinde olacaqdir. Bu insan için İran birinci derceli önemlidir. Bu insan Azerbaycan ve İran kimliyi çatişdiqi ( toqquşduqu)zaman İran kimliğini destekleyecekdir (himaye edecektir). İran kimliyi içerisinde özünü tanımlayan insanin Güney Azerbaycan milli meselesini çözme modelleri “ İran merkezlilik” çerçevesi içerisinde olacqdir.
Özünü Azerbaycanlı olaraq tanımlayan insanin Güney Azerbaycan milli meselesi mevzusundaki çözüm modelleri “ Azerbaycanı qoryacaq” bir çerçeve içerisinde olacaqdir. Azerbaycanlı kimliyi altında özünü tanımlayan insanin milli meselesi mevzusundaki çözüm modelleri “ Azerbaycan (Güney Azerbaycan) Merkezlilik” çerçevesi içerisinde formalaşacaqdir.
