İran'da Azerbaycanlı Siyasi Mahpuslarını Savunma Kuruluşunun ( ADAPP) Aylık Raporu - Nisan 2009

İran'da Azerbaycanlı Siyasi Mahpuslarını Savunma Kuruluşunun ( ADAPP) Aylık Raporu - Nisan 2009

İran dövlətinin azərbaycanlı mədəni fəallara qarşı təyziq və həbləri keçən ayda da davam etmişdir. Azərbaycanlı fəallar əsassız olaraq həbs edilməkdə, haqlarındakı ittihamlar açıqlanmadan və vəkil tutmaq hüquqları verilmədən işgəncə və pis rəftar görmək təhlükəsi altında saxlanılmaqdadırlar.

Saxlanılanlar:

Müxtəlif xəbər mənbələrindən alınan məlumatlara görə Təbrizdə azərbaycanlı yazar və mədəni fəal Neği Əhmədi Azər Müqəddəmin 16 aprel şənbə günü saxlanılaraq şəhərin Ettelaat (xüsusi xidmət orqanı) istintaq mərkəzinə aparılmışdır.

Müqədəmin ailəsinin yazarın həb edilmə səbəbilə əlaqədar məlumat ala bilmədikləri, ancaq bunun adı çəkilən fəalın yayımlanan kitabları ilə bağlı ola biləcəyini düşündükləri açıqlandı.

Azərbayan tarixi,dil və ədəbiyyatı sahəsində “Türk dili və Azərbaycan Tarixi”, “Məşrutiyyət Olayları”, “Sultan Məmməd və Təbriz Minyatur Məktəbi” kimi bir çox kitabın müəllifi və tərcüməçisi olan Əhmədi Azər Müqəddəm İran Yazıçılar Birliyinin üzvü və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvüdür.

Məhbus Ramin Sadiqinin Səhhətilə əlaqədar narahatlıqlar

5 fevral 2009 tarixində Ərdəbildə atasının evində tutularaq şəhərin Ettelaat (xüsusi xidmət orqanı) istintaq mərkəzinə aparılan azərbaycanlı mədəni fəal Ramin Sadiqi 12 aprel 2009 tarixindən etibarən Ərdəbil həbxanasının ümumi kalonuna köçürülmşdür.

Tutulanın ailəsinin, özünün vəziyyəti və saxlanma səbəbini öyrənmək səbəbilə məhkəmə və həbsxana səlahiyyətlilərinə edikləri müraciətlər nətiəsiz qalmışdır. Ailəsi fəalın şiddətli işgəncə gördüyünə inandıqlarını və hal-hazırda vəziyyətinin yaxşı olmadığını bildirmişdir.

Bundan əvvəl də yerli əbər mənbələri adı çəkilən şəxsə saxlanılma zamanı əsassız cinayət senariləri qəbul etdirmək məqsədilə şiddətli fiziki və psioloji işgəncələr verdikləri bildirmişdi. Verilən məlumatlara görə Sadiqinin saxlanılma müddəti işgəncə altında verdiyi etirafları daha sonra inkar etməsi səbəbilə uzadılmışdı.

Adı çəkilən fəalın qardaşları olan İbrahim və Məmməd Sadiqi özü İlə eyni vaxda 20 gün nəzarətdə saxlanılan sonra 30 min dollar təminatı qarşılığında azad edilmişdi. İbrahim və Məmməd Sadiqinin saxlanıldıqları müddət boyunca işgəncə və pis rəftara məruz qaldıqları, vəkil tutma və ailələr ilə görşmə hüququndan məhrum edildikləri bildirildi.

Ramin Sadiqi daha əvvəl 21 fevral 2007 tarixində Dünya Ana dili tədbirlərində bildirişlər yaydığı üçün saxlanılmış və bir aydan sonra təminat qarşılığında azad edilmişdi. Beynəlxalq Əfv Təşkilatı bu mövzuda yayımladığı hesabatda Ramin Sadiqini vicdan məhbusu elan edərək dərhal azad edilməsinə çağırmışdı.

Verilən Həbs Cəzaları

Şərqi Azərbaycan əyalətinin Əhər şəhərində 17 yaşındakı azərbaycanlı tələbə fəal İbrahim Nuri, beş il boyunca təxirə salınacaq 10 aylıq həbs cəzasına məhkum edildi.

İbrahim Nuri 6 aprel 2009-cu İl tarixində Əhər İnqilab Məhkəməsinin birinci şöbəsində vəkilsiz və bağlı olaraq keçirilən məkhəməə 2006-cı ilin may ayında İranda azərbaycanlıların dövlət qəzetində yayımlanan təhqir məzmunlu karikaturaya qarşı etiraz nümayişlərinə qatılmaq və “rejim əleyhinə təbliğat aparmaq” ittihamı ilə mühakimə edildi. İbrahim Nuri verilən qərarla əlaqədar appelyasiya məhkəməsinə müraciət etdi.

17 yaşındakı azərbaycanlı fəal daha əvvəl mədəni fəaliyyətləri səbəbilə dəfələrcə həbs edilibdir.

O, ilk dəfə 7 may 2007-ci ildə Əhər şəhərinin Ettelaat (xüsusi xidmət orqanı) mərkəzinə çağırılmış və 3 gün nəzarətdə saxlanıldıqdan sonra təminat qarşılığında azad edilmişdi. Həmin ilin 21 mayında isə “Qanundan kənar yığıncaqlara əvət bildirişlər yaymaq” ittihaı ilə təkrar həbs edilmiş və bir həftə sonra təminat qarşılığnda azad edilmişdi. Adı çəkilən fəal keçən il mədəni fəaliyyətləri əsas göstərilərək təhsil alığı lisseyin müdiri tərəfindən 3 gün ərzində məktəbdən kənar edilmişdi.

Azərbayanlı işçi fəal Məmməd Cərrahi Şərqi Azərbaycan Appelyasiya Məhkəməsinin 6-cı Şöbəsindən Hakim İmani tərəfindən 4 ay şərtli (təxirə salınma) həbs əzasına məhkum edildi.

Cərrahi 2006-cı ildə işçi hüquqları ilə əlaqədar bir jurnalın yayımı səbəbilə “rejim əleyhinə təbliğat aparmaq” itihamı ilə 4 ay –təxirsiz- həbs əzasına məhkum edilmişdi. Adı çəkilən fəal 20 sentyabr 2008 tarixində Təbrizdə saxlanılaraq şəhərin mərkəzi həbsxanasına aparıldı.

Göstərilən tarixdə məhkəmə qərarı fəala bildirilməmiş və appelyasiyaya müraciət emək hüququ əlindən alınmışdı.

Məmurların bu cəzasının dəqiq olduğunu demələri ilə fəalın vəkili appelyasiya məhkəməsinə müraciət etmiş və Cərrahi 20 gün saxlanılandan sonra Təbriz həbsxanasından azad edilmişdir. Vəkilin etirazından sonra ərrahinin ittiham işi Şərqi Azərbayan əyaləti Appelyasiya Məhkəməsinin 6-cı Şöbəsinə köçürülmüş və 2009-u ilin fevral ayında verilən hökmə görə 4 ay həbs cəzası iki il üçün təxirə salınmışdır. Fəal Məmməd Cərrahi həbs edilməsi səbəbilə 2008-ci ilin sentyabr ayında işdən qovulmuşdur.

Həbs edilənlər

Azərbaycanlı mədəni aktivist Əli Hüseyinnejad, 4 Aprel 2009 günü həbs olunaraq 8 aylıq həbs cəzasını çəkməsi üçün Maku həbsxanasına aparıldı. Bu aktivist xalqı 2006-cı ildə azərbaycanlıların İran qəzetinin təhqir məzmunlu karikaturasına qarşı etiraz nümayişlərinin 1-ci ildönümü nümayişlərinə dəvət etməsi səbəbiylə nəzarətə alınmışdı. "rejim əleyhinə təbliğat aparmaq" ittiham ilə mühakimə olunan aktivist 1 il həbs cəzasına məhkum edilmiş, bu cəza apelyasiya məhkəməsinin qərarıyla 8 aya endirilmişdi.

Əli Hüseyinnejad daha əvvəl 2006-cı ilin May ayında da nəzarətə alınmışdı. O bir ay boyunca nəzarətdə tutulduqdan sonra İnqilab Məhkəməsi tərəfindən 500 dollar pul cəzası kəsizlmişdir.

Azərbaycanlı Fəal Din Adamı Hüccetü'l-islam Əzmi Qədim azadlığa buraxıldı:

Azərbaycanlı fəal din adamı Hüccet'ül-İslam Əbdüləziz Əzmi Qədim, 16 Aprel 2009 ildə bir illik həbs cəzasının sona çatmasıyla Qum şəhərinin Lengrud Həbsxanasından azadlığa buraxıldı.

Əzmi Qədim, 2005-ci ilin Aprel ayında Din Adamları Xüsusi Məhkəməsi tərəfindən "Din adamlığı şərəfinə hərəkat" ittihamı ilə 10 il müddətinə din adamlığı paltarı geymək qadağan edilmiş, ancaq verilən hökmə əməl etməməsi səbəbiylə 2008-ci ilin May ayında eyni ittihamla mühakimə olunaraq Qum şəhərinin Din Adamları Məhkəməsi tərəfindən bir il həbs cəzasına məhkum edilmişdi. Əzmi Qədim, 2008 May 3 -də həbs olunaraq Qumun Lengrud Həbsxanasına aparılmışdı.

Əzmi Qədim keçdiyimiz illərdə dəfələrlə nəzarətə alınmış və həbsxanaya aparılmışdır. O, 5 Avqust 2005 tarixində Təbriz parkında Məşrutiyyət inqilabının ildönümü mərasimlərində iştirakı səbəbiylə nəzarətə alınmış və 3 ay sonra təminat qarşılığında sərbəst buraxılmışdı. Əzmi Qədim, çıxarıldığı məhkəmədə 18 ay həbs, Azərbaycan bölgəsindən 5 il sürgün və "din adamlığı şərəfinə təhqir" cinayətindən 10 il müddətlə din adamlığı paltarı geymək qadağası cəzalarına məhkum edilmişdi. Azərbaycanlı din adamı, 2006-cı ilin Mart ayında həbs cəzasını çəkmək üzrə Təbriz həbsxanasına göndərilmiş, ancaq 6 ay sonra şərtli əfv ilə çıxarılmışdı.

Beynəlxalq Əfv Təşkilatı, 24 Avqust 2005, 4 May 2006 və 27 Oktyabr 2006 tarixlərində Hüccet'ül-İslam Əbdüləziz Əzmi Qədimin vəziyyətiylə əlaqədar 3 ay bildiriş yayımlamışdır.

Azərbaycanlı Əhli Haqq (Şiə) Məhbuslar Aclıq Tətili Başlatdılar:

Yerli qaynaqlardan alınan xəbərlərə görə, İranın Yəzd həbsxanasında məhbus olan Azərbaycanlı Əhli Haqq (Şiə) məhbuslar Səhənd Əli Məhəmmədi, Baxşəli Məhəmmədi və İbadullah Qasımzadə, həbsxana səlahiyyətlilərinin pis rəftarına məruz qalmaqdadırlar. Adı çəkilən məhbusluların, həbsxanadakı əlverişsiz vəziyyəti və əsas insan hüquqlarının tapdalanmasına etiraz etmək adına 21 Aprel 2008 Çərşənbə axşamı günündən etibarən aclıq tətilinə başladıqları bildirildi.

Məhbus yaxınlarının ifadə etdiklərinə görə, Yəzd Həbsxanasının səlahiyyətliləri, gecə vaxtı ibadət edən İbadullah Qasımzadəyə maneə törətməyə təşəbbüs göstərmiş ancaq məhbus, ibadətinə davam etməkdə israr edincə özünü döyərək həbsxananın hücrə hissəsinə aparmışlar. Qasımzadənin hücrədə ibadətinə davam etdiyini fərqinə varan vəzifəlilər hücrəyə girərək məhbusun üzünə bibər qazı sıxmış və özünü şiddətlə döymüşlər.

Bu hadisədən sonra, eyni həbsxanadakı digər Şiə məhbuslar olan Səhənd Əli və Baxşəli Məhəmmədi, həbsxana vəzifəlilərinin rəftarlarına və əsas insan hüquqlarının tapdalanmasına qarşı aclıq tətilinə başlamışlar. Hələ də həbsxana hücrəsində tutulan İbadullah Qasımzadənin vəziyyəti bilinməməkdədir.

Bu üç məhbus, Yunis Ağayan və Mehdi QasımzadƏ ilə birlikdə Əhli Haqq (Şiə) inancının Atəşbəyli təriqətinə mənsub olub Qərb Azərbaycan əyalətinin Qoşaçay (Miyandoab) əyalətində 4 il əvvəl asayiş keşikçiləri ilə Şiə kəndlilər arasında çıxan qarşıdurmada həbs olunmuşlardı. Məhkəmədə edam cəzasına məhkum edilən azərbaycanlı Şiələrin üçünün cəzası, apelyasiya məhkəməsinin qərarıyla Yəzd həbsxanasında 13 il həbs cəzasına çevrilmiş, ancaq Mehdi Qasımzadə və Yunis Ağayanın edam cəzaları ləvğ edilməmişdi. 27 yaşındakı Şiə məhbus Mehdi Qasımzadə 28 Fevral 2009 səhəri edam edildi, hələ də Urmiya həbsxanasında məhbus olan Yunis Ağayanın edam hökmünün nə vaxt həyata keçiriləcəyi isə bilinmir.

Beynəlxalq Əfv Təşkilatı, 27 Aprel Bazar ertəsi günü nəşr etdiyi təcili hərəkat çağırışında Yunis Ağayanın vəziyyətilə əlaqədar narahatlıqlarını bildirərək edam hökmünün ləvğ edilməsinə çağırdı.

Məhkəməyə Çıxarılanlar:

Azərbaycanlı mədəni aktivistlər Saleh Molla Abbasi və Məhərrəm Kamrani, 11 Aprel 2009 Şənbə günü Əhər şəhərinin İnqilab Məhkəməsində mühakimə olundular.

Molla Abbasi və Kamrani 2006-cı ilin Aprel ayında Əhər şəhərində nəzarətə alınmış və sırayla 45 və 20 gün nəzarət müddətindən sonra, təminat qarşılığında Əhər və Tebriz şəhərlərinin Ettelaat (kəşfiyyat və təhlükəsizlik təşkilatı) sorğu mərkəzindən sərbəst buraxılmışdılar.

Adı çəkilən aktivistlərə istiqamətli ittihamlar, "məlumat yayaraq rejim əleyhinə təbliğat etmək", "Pan-Türkizm təbliğatı" və "Qanunsuz yığıncaqlara qatılmaq" olaraq açıqlanmışdır.

Mühəndis Mollaabbasi, Təbriz Universiteti əkinçilik fakultəsindən məzun olub universitetdəki şagird hərəkatının köhnə fəallarındandır. Doktor Məhərrəm Kamrani isə Urmiya Universiteti baytarlıq fakultəsindən məzun olub, Şəhriyar Birliyinin idarə heyəti üzvü, bağlanılmış şagird jurnalı Oyanışın məsul müdiri və Azərbaycan Nəşrləri Birliyi üzvüdür.

Saleh Molla Abbasi daha əvvəl 2006-cı ilin May ayında Azərbaycanlıların dövlət qəzetindəki təhqir məzmunlu karikaturaya istiqamətli etiraz nümayişlərinin birinci il dönümündə nəzarətə alınmış və bir həftə sonra azadlığa buraxılmışdır.

Beynəlxalq Əfv Təşkilatı 2 və 3 May 2006 tarixlərində nəşr etdiyi iki bildirişdə Saleh Molla Abbasi və Məhərrəm Kamraninin nəzarətdə tutulmasını qınamış və sərbəst buraxılmaları çağırışını etmişdir.