İRAN KORKU İMPARATORLUĞU

İran'da 23 yaşındaki Dilara Darabi'nin idam edildiği haberi, dünyanın dikkatinin yeniden ülkedeki insan hakları sorununa çevrilmesine neden oldu. İran’da insan hakları ihlallerinde büyük artış var
SEVDA ZENJANLI

Dilara Darabi, 17 yaşındayken işlemekle suçlandığı bir cinayet yüzünden idam cezasına çarptırılmıştı. Cinayeti işlediğine dair, daha sonra değiştirdiği kendi ifadesi dışında hiçbir kanıt bulunmayan Dilara için birkaç yıldır yürütülen kampanyalar, yetkililerin 19 Nisan Pazar günü bu idamı 2 ay için ertelediklerini ilan etmelerine neden olmuştu. Ancak bu açıklamadan sadece 19 gün geçtikten sonra Darabi'yi avukatına bile haber vermeden idam ettiler.
İran'ın da imzaladığı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi, suçun işlendiği tarihte 18 yaşından küçük olan çocuk suçlular için ölüm cezasını yasaklıyor. Buna rağmen Af Örgütü rakamlarına göre 8'i geçen yıl olmak üzere 1990'dan bu yana 42 İran vatandaşı, işlediği suçlardan ötürü reşit olmadan idam edildi.

İNTERNET ÖLÜME GÖTÜRDÜ
Bundan kısa bir süre önce, biri internet günlüğü (blog) yazarı olan üç düşünce suçlusu İran hapishanelerinde hayatını kaybetti. 29 yaşındaki webblog yazarı Ümid Rıza Mirsayafi "Dini Lidere (Hamaney) Hakaret Etmek" suçlamasıyla tutuklandı ve 18 Mart günü işkenceleriyle ünlü Evin Hapishanesi’nde öldü. Mirsayafi, internet günlüğünde yayınladığı yazıların çoğunun geleneksel Fars müziği ile ilgili olduğunu ve sadece kendi arkadaş çevresinin okuduğu özel bir alan olduğunu söylemişti.

ALKOL SATIN ALDI SUÇLAMASI
İran'ın insan hakları ihlallerinin gündeme gelmesine neden olan bir diğer gelişme de ABD-İran çifte vatandaşı gazeteci Roxana Saberi'nin 8 yıl hapis cezasına çarptırılması oldu. Evin Hapishanesi’nde açlık grevine başlayan Saberi önce sadece alkol satın almakla suçlanmış, ancak daha sonra casusluk suçlamasıyla mahkemeye çıkarılmıştı. Saberi'nin serbest bırakılması için yürütülen uluslararası imza kampanyasına katılım 27.000'i aştı.

AZINLIKLARA BASKI
Nüfusunun yarısından fazlası Fars olmayan etnik gruplardan oluşan İran'da Azerbaycanlı üniversite öğrencileri, gazeteciler ve aydınlar da mağdur oluyor. Azerbaycan kültürel kimliğini ve anadil haklarını savunanlar genellikle "Pan-Türkizm yayılmacılığı yaparak ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunmak" gibi suçlamalarla karşılaşıyorlar.
Farsça olmayan dillerin kullanımına büyük zorluklar çıkarılıyor. Örneğin 10 Aralık ve 2 Şubat tarihlerinde ülkenin kuzeyindeki Erdebil şehrinde, anadilde eğitim hakkıyla ilgili kültürel çalışmaları olan 6 aktiviste beşer yıl sürgünde hapis cezaları verildi. "Milli güvenlik aleyhine faaliyet etmek"le suçlanan bu kültürel aktivistlerin dördü üniversite öğrencisi, biri ise gazeteciydi. İran Anayasası’na ve uluslararası hukuk kurallarına göre bir suça iki ayrı cezanın (hapis ve sürgün) verilmesi mümkün değil ancak mahkeme "tutukluların bulundukları eyaletin güvenliğini tehdit edebilecekleri" bahanesiyle aktivistleri İran'ın 6 ayrı eyaletinin hapishanelerin gönderme kararını verdi.
İran Azerbaycanlısı gazeteci ve insan hakları aktivisti Said Metinpur, 2007 yılının Mayıs ayında gözaltına alınmış ve yaklaşık 9 ay boyunca mahkemeye çıkarılmadan sorgulanmıştı. Gözaltına alınmasına gerekçe olarak "Türkiye'deki bir insan hakları konferansına katılımı" gösterilen Metinpur 9 ay süren gözaltından sonra tam 650 bin dolarlık kefalet karşılığında geçici olarak serbest bırakılmıştı. Azerbaycanlı gazeteci, mahkemede tıpkı Roksana Saberi gibi "İran'a karşı olan ülkelerle işbirliği yapmak"la suçlanıp 8 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

GÖZALTINDA KAYIP
İran'ın gözaltındaki aktivistlere nasıl davrandığını gösteren çarpıcı bir örnek de Ferhad Mohseni'nin durumu...Ferhad, 2008 yılının Mayıs ayında gözaltına alınmış ve 20 gün sonra işkence edilmiş cesedi Tebriz şehrindeki gölün kenarında bulunmuştu. Raporlara göre yetkililer, henüz 25 yaşındayken sorgu merkezinin hücresinde hayata gözlerini yuman Ferhad'ın ailesinin otopsi talebini reddettiler.