TÜRK DÜNYASI İNSAN HAQLARI DƏRNƏGİ, GÜNEY AZƏRBAYCANI MASAYA YATIRTDI

GAIP XƏBƏR Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi Ümumi Başçısı Abdullah Buksur rəhbərliyində çox gözəl işlər edir. Təşkil edilən yığıncaq və seminarlarda ölkəmiz xaricində yaşayan Türk birliklərinin problemlərini gündəmə daşıyır.
Fürsət tapdıqca biz də bu dərnəyin işlərini izləyirik. İzləyə bilmədiyimiz zamanlarda da internet və yazılı mətbuatdan izləyirik. Qiymətli qardaşımız Abdullah Buksur və iş yoldaşlarını ürəkdən qeyd edək.

Bu yaxınlarda Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi yenə bir qanun imzala idi və Ankarada çox maraqlı və gözəl bir yığıncağa ev sahibliyi etdi. Təşkil edilən danışığın qonağı Saleh Kamurani idi. Kamurani, İrandakı son inkişaflar və azadlıqlar mövzusunda yaşadıqlarını və düşündüklərini özünü dinləyənlərlə paylaşdı. Abdullah Buksur, bu danışığa bizi şəxsən dəvət etdi, ancaq Ankara xaricində olduğumuz üçün qatıla bilmədik. Ancaq, bizi yaxından maraqlandıran bu yığıncaqdan bəzi keçidləri sizlərlə paylaşmaq istəyirik.

İRANda ÇOX SAYDA TÜRK VAR

İran əsrlər boyunca qonşumuz olaraq qalmış bir ölkə olmasına baxmayaraq, Türkiyə ilə İran arasında tarixi, etnik və mədəni olaraq bir ayrılıq yaşanmamışdır. İranda çox sayda və çox yerdə Türk var. Ancaq, siyasi, və mədəni haqqlarını istifadə edə bilmə baxımından çox təəssüf ki çox böyük mübarizələr verirlər.

İranda Türkcə eğimi qadağandır. Türkcə TVə icazə verilmir. Türklərin təhsillərinin və dillərinin maneə törədilməsi də çox böyük problem olaraq qarşımızda dayanır. Daha da açıqcası Türk şəxsiyyəti rədd edilir. Türkcə ad uşaqlara və işyerlərinə qoyula bilmir. Bütün bu maneə törətmələr qarşısında " Biz Türkük və Türklüyümüzlə öyünürük" deyənlərin də sayının az olmadığını burada vurğulamaq istəyirik.

Resmi rəqəmlər ortada yox, ancaq İranda 40 milyonun üzərində Türk soydaşımızın yaşadığı bilinir. Xorasansada, Tahranda, Türkmən Səhrada sıxlıqda amma İranın hər yerində Türkü görmək mümkün. Kaşgay Türklərini də hər tərəfdə görmək və tapmaq çətin deyil.

1925dən bu yana sərhədləri dəyişməyən yalnız İran və Türkiyə bölgədə yaxşı qonşuluq əlaqələrini bu günə qədər müddət gəlmişlər. Bir əhəmiyyətli mövzu da 1925-ci ilə qədər İranda rəsmi dilin Türkcə olmasıdır. Yenə bu tarixə qədər bölgədə bir çox dövləti Türklər idarə etmişdir. Məsələn Səfəvi Dövlətini idarə edən də Türklərdir.

Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi Başçısı Abdullah Buksur, danışığın açılış danışmasında İran ilə əlaqədar qısa məlumatlar vermiş. Daha sonra natiq Saleh Kamurani, İrandakı yaşananlar və insan haqqları pozuntuları ilə əlaqədar qiymətləndirib.

Kamurani, üç ay əvvəl İranda ölüm ilə qarşı-qarşıya qalınca ayrılmaq məcburiyyətində qalmış. İndi həyat yoldaşı və uşağı ilə Türkiyədə yaşayır. Əsl peşəsi vəkillik. Bu günə qədər insan və iraq ayrımı etməmiş. İranlının da, Türkün də Şiənin də, Kürdün də, Sünninin də hər kəsin iddiasına baxmış, ayrım güdməmiş. Hər kəsin köməyinə qaçmış. İnsan əsaslı bir dünyagörüşünə sahib şəxsiyyəti var.
Kamurani, 8 dəfə həbs olunmuş. Müxtəlif nəşr/təzyiq və işgəncələrlə qarşılaşmış. Amma qorxmamış. Bu darp və işgəncələr sonrası bir gözü ziyan görmüş. " Mən vəkil olaraq bunları yaşadım. Digər Türkləri siz düşünün" deyir. İranda Türklərə qarşı necə bir təzyiq və həzm etmə hərəkətinin var olduğunu vurğulamağa çalışır.

İşdə Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi idarəçiləri beləsinə cəsur bir hərəkət və yığıncaqla, İranda yaşayan soydaşlarımızın vəziyyətini açıq şəkildə ortaya qoyulmasını təmin etmişlər. İran ilə olan əlaqələrimizdə bu günə qədər orada yaşayan soydaşlarımızın vəziyyəti heç bu qədər açıq şəkildə ortaya qoyulmadı. Gündəmə daşınmadı. Bunlar həməşə görməməzlikdən gəlindi. İrandakı Türklər 80 ildən bu yana yalnız mədəni soyqırım ilə deyil, fiziki soyqırımla da qarşı-qarşıya qalmışlar. Cənub Azərbaycan Türkçülük hərəkəti mərkəz olaraq göstərilir. İranda meydana gələn iç hadisələrdə 17 mindən çox adam həbs olunmuş, 50 qədər şəhər silahsız olaraq qiyam qaldırmış, ancaq həm dünya ictimaiyyət, həm Müsəlman aləmi, həm də Türk dünyası bu hərəkətlərə qeydsiz qalmışdır.

AZƏRİ TÜRKLƏR AĞIRLIQDA

İranda əhali sıxlığı baxımından ən çox Azəri Türkləri var. Daha sonra Kaşgaylar gəlir. Xorasansa Türkləri və Türkmən Səhra ( Cənub Türkmənistan) onları izləyir. Türkçülük deyilincə də ilk ağla gələn Cənub Azərbaycanlılar olur.

İndi baxın bu nöqtə çox əhəmiyyətlidir: Yaxınlaşan İran seçkilərində səs verəcək 45 milyon adamın ən az 15 milyonu Azəri Türklərdən meydana gəlir. Bu rəqəm kiçik hesab edilə bilməz. Bu səbəblə ediləcək Prezidentlik seçkisinin təyin olunmasında Türklərin rolu böyük olacaq kimi görünür.

Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi Qadın Komissiyası Başçı Köməkçisi Gülgün Göy tərəfindənin yığdığı məlumatlardan faydalanaraq bu yazını yazdıq. İran kimi bir ölkədəki Türklərin həyat şərtlərinin və görülən əziyyətlərin ölçüsünün bu cür ürək ağrıdan olmasını oxucularımızın da bilməsini istədik. Bizim siyasətçilər, hər nə qədər İran ilə olan əlaqələrin zədələnilməməsi mövzusunda həssaslıq göstərirlərsə də sanarıq bundan sonra bu ölkədəki soydaşlarımızın vəziyyətləri ilə də daha yaxından maraqlanmağa başlayacaqlar. Türk Dünyası İnsan Haqqları Dərnəyi işdə bu mənalı yığıncaq ilə atəşi yandırmışdır. Biz, bu yığıncağı və danışığı bu baxımdan əhəmiyyət veririk.