İranda seçki gərginliyi güclənir

İran prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca, prosesin daha da gərginləşdiyi müşahidə edilməkdədir. Prezidentliyə namizədlərin təbliğat və təşviqat işlərini gücləndirdikləri bu mərhələdə İran TV-si bir sıra tədbirlərlə yanaşı, namizədlərin teledebatların təşkilini də nəzərdə tutmuşdu. Bu çərçivədə ilk debat İyunun 1-də Mehdi Kərrubi və Möhsin Rizayi arasında keçirilib. Bu debatda hər iki namizəd öz platformaları haqda danışıb və qarşılıqlı ittihamlar olmayıb. İlk olaraq Kərrubi daima xalqın arasında olduğunu bildirib və özünü ölkəni idarə etməyə ən layiqli şəxsiyyət kimi təqdim edib. Rizayi isə bir sira siyasi məsələlərlə toxunaraq bildirib ki, İranda iqtisadi inqilab etmək üçün səhnəyə gəlmək istəyir. O keçmiş prezidentləri böyük şəxsiyyətlər adlandıraraq bildirib ki, hələ də ölkədə bir sıra problemlər həll olunmamış qalır. Daha sonra Kərrubi neft pullarından xalqa səhmlərin verilməsi məsələsinin mümkünlüyündən danışıb və bunun gerçəkləşməsinə çalışacağını bildirib. Rizayi isə neftən gələn gəlirlərin millətə paylanması yerinə, sərmayə şəklində işlədilməsinin tərəfdarı olduğunu açıqlayıb.



Kərrubi vətəndaş haqlarının qorunması məsələsinə də toxunaraq, qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin qarşısını alacağını, universitetlərdə bərəbərliyi qoruyacağını və cinsi mənsubiyətinə görə heç kimin məhdudiyyətlə üzləşməyəcəyini bildirib. Möhsün Rizayi isə mədəni azadlıqlara və vətəndaş hüquqlarına hörmətlə yanaşacağını bəyan edib. Kərrubi öz çıxışında icra olunmamış qanunların icra olunacağınida bildirib və əlavə edib ki, “elə etmək lazimdir ki, İranda olan bütün xalqlar İranlı olduqlarına və bu ölkənin birinci dərəcəli vətəndaşları olduğuna inansınlar.” Kərrubidən sonra Rəzayi də etnik məsələlərinə işarə edərək bildirib ki, “hakimiyyətdə etniklərin nümayəndələrinin də olması şərtdir və biz buna cəhd edəcəyik.” Bu debatın sonunda hər iki namizəd bildiriblər ki, onların proqramları bir-birindən elə də çox fərqlənmir.

Bu görüşdən fərqli olaraq, yendiən seçilmək istəyən İran prezidenti Əhmədinejad ilə Mir Hüseyn Musəvinin İyunun 3-dəki teledebatı çox gərgin keçdi. Bu debatın İran tarixində digər debatlarla əsas fərqi ondadır ki, hər iki namizəd vaxtı ilə hakimiyyətdə olub və hər ikisi də hakimiyyətin bir hissəsini tənqid edib. Bu debatda Əhmədinejad əsəbi və gərgin vəziyyətdə oldu, Musəvi isə ilk başda həyəcanlı olsa da, sonra özünü toplayaraq səbirli və sakit çıxış etdi. Əhmədinejad indiyə qədər hakimiyyətdə olan bütün prezidentləri və keçmiş baş nazir Musəvini tənqid edərək onları maliyyə fırıldaqlarında ittiham edib. Musəvi isə indiki hakimiyyəti qanunsuzluqda, bacarıqsızlıqda və məsuliyyətsiz davranmada ittiham edib.

Ümumilikdə Əhmədinejada görə, son 30 il hakimiyyətdə olanlar rüşvətxor və onun düşməni kimi təqdim olundu. O, Rəfsəncaninin övladlarını və Natiq Nurini maliyyə fırıldaqçılığında ittiham etdi. Əhmədinejad, ona qarşı bütün tənqidləri yalan və təxribat adlandırdı və bildirdi ki, yalnız Musəvi ona qarşı deyil, bəlkə Haşimi Rəfsəncani və Məhəmməd Xatəmi də ona qarşıdır. O bildirdi ki, Rəfsəncani o prezidentliyə başlayanda Ərəb ölkələrindən birinin dövlət başçısına bildirib ki, “nigaran qalma o, tezliklə hakimiyyəti tərk edəcək”. Musəvi isə cavab olaraq bildirib ki, Xatəmi və Rəfsəncani böyük adamdılar və onlara qarşı tənqidlərə özləri cavab verə bilərlər. O, öz namizədliyini təhlükəni hiss etməsi ilə əlaqəlandirib və hazırda bir neçə təhlükənin var olduğunu diqqətə çatdırıb. Musəvi, ölkəni idarə etmədə macəraçılıq, qeyri-sabitlik, özünü göstərmə, qəhrəman olmaq, xəyallar və xürafata inanmaq, həqiqətləri gizlətmək, işləri olduğundan böyük göstərmək, qanunsuzluqlar, hər şeyə sadə və asan baxma və radikallıq kimi amillərin mövcudluğunu ölkə üçün ciddi təhlükə sayib. O, indiki hakimiyyət ölkə üçün təhlükə olduğunu, bu hakimiyyətin xarici siyasətinin də “dünyanın gələcək lideri olmaq və dünyanı idarə etməyə cəhd” kimi xəyallar aləmində yaşamaq olduğunu ifadə edərək Əhmədinejadı günahlandırıb. Musəvi, Əhmədinejadın İsraillə bağlı mövqelyini də tənqid edib və onun “holokost” hadisəsi ilə bağlı bəyanatının İsrailin xeyrinə olduğunu vurğulayıb. Əhmədinejad da öz növbəsində Musəvinin özünün də vaxtı ilə İsrailin məhv olmasınin vacibliyini dəfələrlə rəsmi çıxışlarında elan etdiyini xatırladıb.

Göründüyü kimi, İranda prezident seçkiləri siyasi gərginliyi artırır və teledebatlar buna əlavə impulslar qatır. Seçkilərdə digər iki namizədə nisbətən daha şanslı görünən Əhmədinejad və Musəvinin bundan maksimum dərəcədə fayda görüməyə çalışırlar.