Müs­tə­qil Azər­bay­can bü­tün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın da­ya­ğı­dır

Müs­tə­qil Azər­bay­can bü­tün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın da­ya­ğı­dır
31 De­kabr Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü­nün mü­əl­li­fi xal­qı­mı­zın ümum­mil­li li­de­ri Hey­dər Əli­yev­dir

Azər­bay­can­lı­lar mi­nil­lik­lər bo­yu öz­lə­ri­nin ta­ri­xi tor­pa­ğı olan Azər­bay­can əra­zi­sin­də ya­şa­ya­raq bə­şər si­vi­li­za­si­ya­sı­na bö­yük töh­fə­lər ver­miş­lər. Mü­ha­ri­bə­lər, in­qi­lab­lar, hər­bi mü­na­qi­şə­lər, dün­ya­da ge­dən ic­ti­mai-si­ya­si pro­ses­lər nə­ti­cə­sin­də Azər­bay­can par­ça­lan­mış, azər­bay­can­lı­la­rın bir qis­mi yurd-yu­va­la­rın­dan di­dər­gin sa­lın­mış, de­por­ta­si­ya­la­ra mə­ruz qal­mış, iş tap­maq, təh­sil al­maq məq­sə­di­lə doğ­ma və­tə­ni tərk edə­rək baş­qa öl­kə­lər­də məs­kun­laş­mış­lar. Ha­zır­da dün­ya­nın hər ye­rin­də azər­bay­can­lı­lar ya­şa­yır­lar.

Uzun bir dövr və­tən­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar baş­qa öl­kə­lər­də məs­kun­laş­mış həm­və­tən­li­lə­ri ilə gö­rüş­mək, əla­qə­lər ya­rat­maq im­ka­nın­dan məh­rum ol­muş, so­vet döv­lə­ti­nin qa­da­ğa­la­rı qar­da­şın qar­daş­la gö­rüş­mə­yi­nə im­kan ver­mə­miş­di. So­vet re­ji­mi­nin zə­if­lə­mə­yə baş­la­dı­ğı 1980-ci il­lə­rin son­la­rın­da Azər­bay­can xal­qı öz həm­və­tən­lə­ri ilə əla­qə­lər ya­rat­maq üçün səy­lə­ri­ni ar­tır­ma­ğa baş­la­mış­dı. Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü­nün əsa­sı 1989-cu il de­kab­rın axır­la­rın­da Nax­çı­van­da sər­həd­lə­rin (SSRİ-İran) da­ğıl­ma­sı za­ma­nı qo­yul­du. 1991-ci ilin 16 de­kab­rın­da Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sı­nın Ali Məc­li­si­nin Səd­ri Hey­dər Əli­yev dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın bir­li­yi­ni ya­rat­ma­ğın əhə­miy­yə­ti­ni nə­zə­rə ala­raq de­kab­rın 31-ni Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü­nü elan et­di. Be­lə­lik­lə, bü­tün azər­bay­can­lı­lar üçün əziz olan 31 De­kabr Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü bay­ram edi­lir. Düz 17 il­dir ki, Azər­bay­ca­nın mil­li bay­ram­la­rı sı­ra­sı­na bir möh­tə­şəm ta­rix də əla­və olu­nub: 31 De­kabr Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü. Müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lət­çi­li­yi ilə bağ­lı bü­tün bay­ram­la­rı­mız ki­mi bu əla­mət­dar gü­nün mü­əl­li­fi də xal­qı­mı­zın ümum­mil­li li­de­ri Hey­dər Əli­yev­dir. O döv­rün ha­di­sə və pro­ses­lə­ri­ni həs­sas­lıq­la iz­lə­yən­lər 1991-ci ilin 16 de­kab­rı­nı yax­şı xa­tır­la­yır­lar. Azər­bay­can üçün çox ağır an­lar idi. Döv­lət müs­tə­qil­li­yi­nə ye­ni­cə qo­vuş­muş Azər­bay­can, bu ne­mə­tin şi­rin­li­yi ilə bir­gə ta­ri­xin acı­la­rı ilə də qar­şı-qar­şı­ya da­yan­mış­dı. Azər­bay­ca­na qar­şı yö­nə­lən təz­yiq­lə­rin, id­dia­la­rın ar­dı-ara­sı kə­sil­mir­di. Xa­ri­ci güc­lər re­gio­nun ən əhə­miy­yət­li mə­ka­nın­da yer­lə­şən, zən­gin tə­bii sər­vət­lə­rə, inf­rast­ruk­tu­ra, in­san po­ten­sia­lı­na ma­lik bu öl­kə­yə yağ­lı ti­kə ki­mi ya­na­şır, ta­ri­xin tə­bəd­dü­lat­lı anın­da gə­lə­cək in­ki­şaf yo­lu­nu də­qiq mü­əy­yən­ləş­dir­mə­yə, bu yol­da ilk ad­dım­la­rı­nı at­ma­ğa hə­lə ma­cal ta­pa bil­mə­miş Azər­bay­ca­nı for­mal müs­tə­qil­lik pər­də­si al­tın­da, əs­lin­də, öz müs­təm­lə­kə­lə­ri­nə çe­vir­mə­yə ça­lı­şır­dı­lar. Bu ağır an­lar­da blo­ka­da şə­rai­ti ilə üz­lə­şə­rək mər­kəz­dən uzaq düş­müş Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sı, ulu ön­dər Hey­dər Əli­ye­vin mux­tar res­publ­ka­nın Ali Məc­li­si­nin Səd­ri ki­mi ça­lış­dı­ğı ka­bi­net Azər­bay­ca­nın əsas be­yin mər­kə­zi idi. Bu­ra­da bü­tün öm­rü­nü mən­sub ol­du­ğu xal­qın ri­fa­hı­na, Azər­bay­can döv­lə­ti­nin tə­rəq­qi­si­nə həsr et­miş qüd­rət­li döv­lət ada­mı, res­pub­li­ka­nın üz­ləş­di­yi fə­la­kət­li du­rum­dan çı­xış yol­la­rı haq­qın­da dü­şü­nür­dü. Dün­ya­nın bü­tün qütb­lə­rin­də ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mı­zın mil­li ma­raq­lar ət­ra­fın­da bir ara­ya gə­lə­rək, bu çə­tin və­ziy­yət­dən çıx­maq­da Azər­bay­ca­na dəs­tək ver­mə­si də, da­hi stra­te­gin tə­səv­vü­rün­də res­pub­li­ka­nın xi­la­sı­na yol aça­caq va­si­tə­lər­dən bi­ri ola bi­lər­di. Elə bu məq­səd­lə də Hey­dər Əli­yev Nax­çı­van Ali Məc­li­si­nin 1991-ci il ta­rix­li ic­la­sın­da dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­na üz tut­du. On­la­rı bir­li­yə, həm­rəy­li­yə, Azər­bay­ca­nın kö­mə­yi­nə səs­lə­di. Hey­dər Əli­yev dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­na mü­ra­ciə­tin­də de­yir­di: "Biz is­tər­dik ki, müx­tə­lif öl­kə­lər­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar hə­min öl­kə­lə­rin və­tən­daş­la­rı ki­mi ya­şa­sın­lar. An­caq heç vaxt öz mil­li kök­lə­ri­ni, mil­li mən­su­biy­yət­lə­ri­ni itir­mə­sin­lər. Çün­ki bi­zi bir­ləş­di­rən mil­li mən­su­biy­yə­ti­miz­dir, ta­ri­xi kök­lə­ri­miz­dir, mil­li-mə­nə­vi də­yər­lə­ri­miz­dir... Və­tə­ni­ni, mil­lə­ti­ni se­vən hər bir azər­bay­can­lı müs­tə­qil­li­yi­mi­zin dön­məz­li­yi üçün cid­di səy gös­tər­mə­li, və­tə­ni­mi­zin, res­pub­li­ka­mı­zın ta­le­yi hər bir soy­da­şı­mı­zın ta­le­yi ol­ma­lı­dır". Azər­bay­can­lı­la­rın ya­şa­dı­ğı bü­tün öl­kə­lər­də əks-sə­da ve­rən bu ça­ğı­rış, il­lər­dən bə­ri müx­tə­lif təz­yiq­lər qar­şı­sın­da özü­nə qa­pı­lıb da­xi­lin­də top­la­nan ya­ra­dı­cı­lıq ener­ji­si­ni re­al­lı­ğa çe­vir­mək üçün əl­ve­riş­li mə­qam göz­lə­yən mü­ba­riz, mə­tin bir xal­qın azad­lıq ru­hu­nun hay­qır­tı­sı idi. Məhz ümum­mil­li li­de­rin tə­şəb­bü­sü ilə Nax­çı­van Ali Məc­li­si hər il 31 de­kabr­da Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­lik Gü­nü ki­mi qeyd edil­mə­si ba­rə­də qə­rar çı­xar­dı. Be­lə­lik­lə, bu gün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın bir­lik, həm­rəy­lik gü­nü ki­mi ta­rix­də sa­bit­ləş­di. Əgər diq­qət­lə nə­zər­dən ke­çir­sək, gö­rə­rik ki, ulu ön­də­rin bu ça­ğı­rı­şın­da, düz 17 il ön­cə be­lə bir qə­ra­rın qə­bu­lun­da zər­rə qə­dər də ol­sun emo­sio­nal ça­lar, baş­qa xalq­la­ra, mə­də­niy­yət­lə­rə qar­şı yö­nəl­miş hər han­sı aq­res­siv ele­ment yox­dur. Bax­ma­ya­raq ki, hə­min dövr­də, əsa­sən, bu ele­ment­lə­ri sti­mul­laş­dı­ran­la­rı qəh­rə­man he­sab edər­di­lər. Mil­lət­çi­lik­dən da­nı­şan kəs­lə­rin kim­li­yi­nin fər­qi­nə be­lə var­ma­dan, baş­qa xalq­la­ra qar­şı da­ha emo­sio­nal şü­ar­lar səs­lən­di­rən­lə­ri yu­xa­rı ba­şa ke­çi­rər­di­lər. Am­ma Hey­dər Əli­ye­vin ça­ğı­rı­şı be­lə not­lar­dan, be­lə ya­naş­ma­lar­dan uzaq idi. Bu ça­ğı­rış Azər­bay­ca­nın et­nik-mə­də­ni rən­ga­rəng­li­yi­ni nəzr­dən qa­çır­ma­yan müd­rik bir döv­lət ada­mı­nın, öl­kə­nin gə­lə­cək ta­le­yi ilə bağ­lı uzaq­gö­rən stra­te­gi­ya­sı­na əsas­la­nır­dı. Qı­sa bir müd­dət ke­çə­cək, bu ta­ri­xi qə­rar ye­nə də hər cür emo­sio­nal­lıq­dan uzaq şə­kil­də mü­kəm­məl azər­bay­can­çı­lıq ideo­lo­gi­ya­sı­na, müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lə­ti­nin xi­las yo­lu­na çev­ri­lə­cək­dir. Ulu ön­dər xal­qın tə­kid­li tə­lə­bi ilə 1993-cü il­də ha­ki­miy­yə­tə qa­yı­dı­şın­dan son­ra da xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın bir­li­yi və təşk­lat­lan­ma­sı mə­sə­lə­si­ni döv­lət si­ya­sə­ti­nin əsas is­ti­qa­mət­lə­rin­dən bi­ri­nə çe­vir­miş, müx­tə­lif xa­ri­ci öl­kə­lə­rə çox­say­lı sə­fər­lə­rin­də Azər­bay­can di­as­po­ru­nun nü­ma­yən­də­lə­ri ilə gö­rüş­lər ke­çir­miş, on­la­rın prob­lem və qay­ğı­la­rı­na da­im bö­yük həs­sas­lıq­la ya­naş­mış­dır. Azər­bay­ca­nın di­as­por təş­ki­lat­la­rı­na öz töv­si­yə­lə­ri­ni ve­rən ulu ön­dər xa­ri­ci öl­kə­lər­də­ki sə­fir­lik­lə­ri­mi­zi də di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu pro­se­si­nə cəlb et­miş, həm­və­tən­lə­ri­mi­zi Azər­bay­ca­nın ic­ti­mai-si­ya­si, iq­ti­sa­di və mə­də­ni hə­ya­tın­da re­al iş­ti­ra­ka is­ti­qa­mət­lən­dir­miş­dir. Ulu ön­də­rin hər il de­kabr ayı­nın 31-də Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü ilə əla­qə­dar Azər­bay­can xal­qı­na mü­ra­ciə­ti, bu mü­na­si­bət­lə res­pub­li­ka­mız­da və xa­ric­də ke­çi­ri­lən ar­dı­cıl təd­bir­lər də xal­qı­mı­zın özü­nü­dər­ki, mə­nə­vi bağ­lı­lı­ğı is­ti­qa­mə­tin­də atı­lan mü­hüm ta­ri­xi ad­dım­lar­dan­dır. Hey­dər Əli­yev dün­ya­nın müx­tə­lif öl­kə­lə­rin­də ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mı­zın və həm­və­tən­lə­ri­mi­zin müs­tə­qil Azə­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilə əla­qə­lə­ri­nin da­ha da möh­kəm­lən­di­ril­mə­si, dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı ara­sın­da mə­nə­vi, si­ya­si bir­li­yin və həm­rəy­li­yin tə­min olun­ma­sı, Azər­bay­can ic­ma­la­rı, cə­miy­yət və bir­lik­lə­ri­nin fəa­liy­yə­ti­nin güc­lən­di­ril­mə­si və əla­qə­lən­di­ril­mə­si ilə bağ­lı mə­sə­lə­lə­rin ət­raf­lı mü­za­ki­rə edil­mə­si­ni nə­zə­rə ala­raq, 2001-ci ilin may ayı­nın 23-də xü­su­si sə­rən­cam im­za­la­mış, hə­min sə­rən­ca­ma uy­ğun ola­raq 2001-ci il no­yab­rın 9-10-da Ba­kı­da ke­çi­ril­miş dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın I qu­rul­ta­yı xa­ric­də­ki soy­daş­la­rı­mı­zın azər­bay­can­çı­lıq ide­ya­sı ər­ta­fın­da sıx bir­ləş­mək­lə təş­ki­lat­lan­ma­sı ba­xı­mın­dan ta­ri­xi əhə­miy­yət kəsb et­miş­dir. Bu ad­dım di­as­por hə­rə­ka­tı­nın in­ki­şa­fın­da ye­ni mər­hə­lə­nin baş­lan­ğı­cı­nı qoy­muş­dur. Hey­dər Əli­ye­vin bu möh­tə­şəm mə­ra­sim­də­ki proq­ram xa­rak­ter­li nit­qi Azər­bay­can di­as­po­ru qar­şı­sın­da­kı və­zi­fə­lə­ri, gə­lə­cək fəa­liy­yət is­ti­qa­mət­lə­ri­ni mü­əy­yən­ləş­dir­miş­dir. Qu­rul­tay­dan bir ne­çə ay son­ra Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin 2002-ci il 5 iyul ta­rix­li fər­ma­nı ilə Xa­ri­ci Öl­kə­lər­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si ya­ra­dıl­dı. 2002-ci il de­kabr ayı­nın 27-də isə "Xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar­la bağ­lı döv­lət si­ya­sə­ti haq­qın­da" Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Qa­nu­nu qə­bul edil­di. Dün­ya­da fəa­liy­yət gös­tə­rən Azər­bay­can ic­ma­la­rı ilə məş­ğul olan döv­lət or­qa­nı­nın ya­ra­dıl­ma­sı və mü­va­fiq qa­nu­nun qə­bu­lu dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın mil­li bir­li­yi və təş­ki­lat­lan­ma­sı pro­se­si­ni da­ha da sü­rət­lən­dir­di. Soy­daş­la­rı­mı­zın ta­ri­xi Və­tən­lə əla­qə­lə­ri­nin ge­niş­lən­di­ril­mə­si­ni tə­min et­di, haqq sə­si­mi­zin dün­ya­ya çat­dı­rıl­ma­sı­na sti­mul ver­di. Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü mü­na­si­bə­ti­lə Hey­dər Əli­yev Sa­ra­yın­da ke­çi­ril­miş tən­tə­nə­li bir top­lan­tı­da Azər­bay­can Pre­zi­den­ti Hey­dər Əli­ye­vin nit­qin­də bu söz­lər diq­qə­ti cəlb edir: "Bu­gün­kü müs­tə­qil Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı bü­tün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın da­ya­ğı­dır və bü­tün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı üçün ör­nək­dir. Mən əmi­nəm ki, dün­ya­nın müx­tə­lif öl­kə­lə­rin­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar da müs­tə­qil Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­na öz doğ­ma mü­na­si­bət­lə­ri­ni da­im gös­tə­rə­cək­lər və bi­zim həm­rəy­li­yi­miz gü­nü-gün­dən ar­ta­caq­dır. Dün­ya azər­bay­can­lı­la­rın­da mil­li­lik, mil­li və­tən­pər­vər­lik hiss­lə­ri gü­nü-gün­dən ar­tır, bu da bi­zim həm­rəy­li­yi­mi­zin güc­lən­mə­si­nin rəm­zi­dir. Mən əmi­nəm ki, bü­tün bu pro­ses­lər bun­dan son­ra da­ha da in­ki­şaf edə­cək­dir". Bu gün tə­mə­li ümum­mil­li li­der Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən qo­yul­muş 31 de­kabr Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü ha­zır­da nə­in­ki öl­kə­miz­də, ey­ni za­man­da, bü­tün dün­ya öl­kə­lə­rin­də ke­çi­ri­lir. Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü mü­na­si­bə­ti­lə öl­kə zi­ya­lı­la­rı öz tə­əs­sü­rat­la­rı­nı bi­zim­lə bö­lüş­dü­lər.


RƏ­Fİ­QƏ KA­MAL­QI­ZI