Avropa Bakıya gəlir

Avropa Bakıya gəlir
Bu gün Avropa Birliyinin şərq siyasəti ilə bağlı mühüm strateji sənədi açıqlanacaq. Avropa Komissiyasının hazırladığı bəyanatda Avropa Birliyinin Azərbaycan, Belarus, Gürcüstan, Moldova, Ukrayna və Ermənistana göstərdiyi yardımların üç dəfə artırılması nəzərdə tutulub.
Gələn il isə Brüsseldə adı çəkilən altı ölkənin Avropa Birliyi ilə sammitinin keçirilməsi nəzərdə tutulub. Rusiya bu toplantıya dəvət olunmayıb. Ekspertlərin dediklərinə görə, Avropa Birliyinin "Şərq əməkdaşlığı" planı həyata keçirilərsə, Moskvanın postsovet məknı ölkələri ilə vahid iqtisadi əməkdaşlıq zonası yaratmaq planlarını indidən utopiya saymaq olar.
Avropa Birliyinə üzv olan 27 ölkənin hamısı ilə razılaşdırılmış "Şərq əməkdaşlığı" planında Azərbaycana xüsusi yer ayrılıb.
Belə ki, AB 2020-ci ilədək Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova, Ermənistan, Belarus və Uuraynaya 1,5 milyard ayırmağı nəzərdə tutub. Avropa Komissiyası hesab edir ki, bu ölkələr artıq gələn ildə AB-yə inteqrasiya meyllərini sürətləndirə bilərlər.
"Şərq əməkdaşlığı" yetərincə yeni təşəbbüsdür. Polşa və İsveçin təşəbbüsü ilə gündəmə gətirilmiş bu ideyanın həyata keçirilməsini tezləşdirən amillər avqust ayında Rusiyanın Gürcüstana qoşun yeritməsi, Cənubi Osetiya və Abxaziyanı işğal etməsi, sonra da Suxumi ilə Sxinvalidəki separatçı rejimləri "müstəqil dövlət" qismində tanıması; daha sonra isə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc danışıqlar yolu ilə nizamlanması barədə Rusiyanın təşəbbüsü ilə Moskvada Ermənistanla Azərbaycanın birgə bəyannamə imzalamalarıdır.
Bundan başqa, Avropa Birliyində sədrliyin Çexiyaya keçidi də öz rolunu oynayıb. 2009-cu ilin iyulunda sədrliyi Praqadan Stokholm təhvil alacaq. Çexiya və İsveçlə isə Rusiyanın münasibətləri olduqca sərindir. Rəsmi Stokholm faktiki olaraq Polşanın Moskva ilə bağlı yürütdüyü siyasəti dəstəkləyir.
Bu ilin payında Polşa və İsveçin xarici işlər nazirlərinin birgə bəyannaməsi ilə gündəmə gətirilən "Şərq əməkdaşlığı" planı Azərbaycanın təbii ehtiyatlarının, xüsusilə də xam neft və təbii qazının Rusiyadan yan keçməklə Avropa və dünya bazarlarına çıxarılmasını da nəzərdə tutur.
İsveçin xarici işlər naziri Karl Bildtin mətbuat katibi İrena Busiçin dediyinə görə, Stokholmla Varşava Avropa Birliyinə postsovet ölkələri, xüsusilə də Belarus, Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna ilə bağlı daha fəal, intensiv siyasət yürütməyi təklif edib.
"Azərbaycan, Moldova, Gürcüstan və Ukrayna GUAM ölkələridir. GUAM postsovet məkanında Rusiyanın hegemoniyasının güclənməsinə yol verməyən, MDB çərçivəsində Moskvanın qonşu ölkələrə təsir və təzyiq vasitələrini gücləndirməyə yönəlmiş addımlarını zəiflədən bir strukturdur. Avropa Birliyi GUAM ölkələrinə diqqətini maksimum dərəcədə artırmalı, bu dövlətlərin AB-yə inteqrasiyasını sürətləndirməlidir. Belarus gəldikdə isə, Minskin bəhs etdiyim proqramda tammiqyaslı iştirakı yalnız həmin ölkədə müvafiq şəraitin yaranmasından sonra mümkündür", - İrena Busiç söylədi.
Onun dediyinə görə, AB ilə Azərbaycan arasında təmasların və əlaqələrin intensivləşməsi tərəflərin hər ikisinin maraqlarına xidmət edir.
"Şərq əməkdaşlığı" proqramı çərçivəsində ilkin olaraq miqrasiya və azad ticarət sahələrində əməkdaşlıq gücləndiriləcək, Azərbaycanda struktur islahatların aparılmasına təkan veriləcək.
Avropa Komissiyasının Şərq siyasəti komitəsindən "Ekspress"ə verilən məlumata görə, sözügedən plan çərçivəsində rəsmi Bakının "qətiyyətli səylər nümayiş etdirəcəyi təqdirdə" Avropa Birliyi Azərbaycana daha "dərin inteqrasiya" təklif edəcək.
Bununla belə, Avropa Komissiyası mənsubları Azərbaycanın Avropa Birliyinə üzvlüyü ilə bağlı perspektivlərdən danışmaq istəmədilər. Onların dediklərinə görə, "bu məsələni müzakirə etmək hələ tezdir".
Rusiyanın Avropa Birliyinin planına münasibəti isə həddən ziyadə sərtdir.
Almaniyanın Xarici Siyasət Şurasının Rusiya və MDB ölkələri üzrə proqram direktoru Aleksandr Rar "Nezavisimaya Qazeta"ya verdiyi açıqlamasında bildirib ki, "Şərq əməkdaşlığı" planı Avropa Birliyinin indiyədək postsovet ölkələri ilə bağlı hazırladığı ən ciddi sənəddir.
"Avropa Birliyinin postsovet məkanında, xüsusilə də Cənubi Qafqazda yürütdüyü siyasəti yönləndirib idarə etməyə çalışan Almaniya ilə Fransa həmişə Rusiya ilə əməkdaşlığa meylli olublar. İndi isə biz Rusiyaya sərt təzyiqlər göstəriləcəyi, Moskvanı postsovet məkanında təcrid etmək üçün səylərin nümayiş etdiriləcəyi mərhələyə qədəm qoyuruq. Rusiyanın Gürcüstanın ərazisinin bir hissəsini işğal etməsi Avropa Birliyini əməlli-başlı qorxudub, - A.Rar söylədi. - Abxaziya və Cənubi Osetiyanın "dövlət müstəqilliyi"nin Rusiya tərəfindən rəsmən tanınmasını Avropa Moskvanın Gürcüstan ərazilərini işğal etməsi kimi qəbul edir. Eyni zamanda Avropa Birliyi maraq dairəsinə Azərbaycanı da daxil edir. Yəni burada məqsəd postsovet məkanındakı demokratik dövlətlərlə daha da yaxınlaşmaq yox, Rusiyanın qarşısını almaq və bu regionda maraq zonasını mümkün qədər genişləndirməkdir".
Müşahidəçilər isə hesab edirlər ki, Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin intensivləşməsini Moskva sakitcə, laqeydliklə müşahidə edən deyil.
Azərbaycanda demokratik institutlar və vətəndaş cəmiyyətinin güclənməsinə ildə 53 milyon avroya yaxın vəsait ayıracaq. Ən başlıcası isə budur ki, 2009-cu ildən etibarən Azərbaycanla Avropa Birliyi arasında azad iqtisadi zonanın yaradılması məqsədilə 12 proqramın həyata keçirilməsinə başlanacaq.
Beləliklə, Rusiyanın postsovet ərazilərdə vahid iqtisadi məkan yaratmaq arzusu puç olasıdır.
Eyni zamanda, Avropa Birliyi, Azərbaycan, Belarus, Moldova, Ukrayna və Avropa Birliyi arasında vizasız rejimin tətbiq edilməsinə də başlanacaq. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi hələ həll olunmadığından və Ermənistan da işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərini azad etmədiyindən, Ermənistanla Azərbaycan arasında vizasız rejim olmayacaq. Fəqət, Avropa Komissiyasından verilən məlumata görə, münaqişə həll olunandan sonra iki ölkə arasında belə rejimin həyata keçirilməsi ilə bağlı işlərə start veriləcək.
Rusiyanın MDB məkanında yürütdüyü neoimper siyasətdən dərin əndişə duyan Avropa Birliyi eyni zamanda Azərbaycanın enerjidaşıyıcılarının dünya və Avropa bazarlarına çıxarılması məsələsini də tam nəzarətdə saxlamaq niyyətindədir.
AB Xəzər və Azərbaycan nefti ilə təbii qazının Rusiyadan yan keçmək şərtilə Avropa bazarlarına çıxarılması üçün mövcud marşrutların təhlükəsizliyinin təminatına nail olmaqla yanaşı, yeni və alternativ marşrutların həyata keçirilməsini sürətləndirəcək.
Həmin çərçivədə görüləcək işlər arasında Azərbaycanla yanaşı, Türkmənistanın təbii qazını da Avropaya nəql edəcək "Nabucco" kəməri, habelə "Paseydon" marşrutunun mümkün qədər tez istifadəyə verilməsi də var.
Avropa Birliyinin postsovet məkanı, o cümlədən Azərbaycanla bağlı "Şərq əməkdaşlığı" planının reallaşmasına gələn ay başlanacaq. 2009-cu ilin ilk günlərindən etibarən həyata keçiriləcək plan çərçivəsində Bakının nə qədər yardım alacağı fevral ayından etibarən, müzakirə ediləcək. Fevralın ortalarında Avropa Birliyinin yüksək səviyyəli nümayəndə heyəti Bakıda səfərdə olacaq və Azərbaycan rəhbərliyi ilə danışıqlar aparacaq. Həmin danışıqlar zamanı "Şərq əməkdaşlığı" planı çərçivəsində Bakı ilə bağlı atılacaq ilk addımlar müəyyənləşdiriləcək.
Fevral ayının sonlarında - martın əvvəllərində isə Azərbaycan və Türkmənistan, habelə Qazaxıstanın təbii qazının "Nabucco" kəməri ilə Avropaya nəqli, regionun karbohidrogen ehtiyatlarının Rusiyadan yan keçmək şərtilə dünya bazarlarına çıxarılması ilə bağlı marşrutların diversifikasiyası müzakirə mövzusu olacaq.
Həsən AĞACAN